ویکی شیعه:شناسه
شناسه یا بخش آغازین و یا پیش درآمد بخش ابتدایی مدخل است که مروری کلی از مقاله ارائه می‌دهد و اهمیت و جایگاه موضوع را روشن و مهم‌ترین نکات و جدل‌های موجود (در صورت وجود) را ذکر می‌کند. بسیاری از کاربران فقط شناسه را می‌خوانند؛ بنابراین این بخش باید بی‌نیاز از سایر بخش‌ها باشد و نکات اصلی را پوشش دهد. شناسه نباید مخاطب را به لب چشمه ببرد و تشنه باز گرداند؛ یعنی اینکه بگوید اطلاعات مهمی هست که در بخش‌های آتی مقاله خواهد آمد. سبک نوشتن باید آسان‌فهم و به گونه‌ای باشد که خواننده به خواندن بقیهٔ متن ترغیب شود.
عنوان پررنگ
موضوع مقاله باید در نخستین جای طبیعی‌ای که می‌تواند، بیاید. ترجیحاً این جا در نخستین جمله‌است و هنگامی که موضوع مقاله برای نخستین بار ذکر می‌شود باید پررنگ شود. نام موضوع معمولاً دقیقاً همان عنوان صفحه است گرچه ممکن است تفاوت‌هایی جزئی هم داشته باشد:
- محمد بن محمد بن حسن طوسی مشهور به خواجه نصیرالدین طوسی...
بخش‌ها و فهرست مندرجات
با اینکه بخش آغازین یا پیش‌درآمد خود یکی از بخش‌های مقاله به حساب می‌آید، عنوانی به صورت «مقدمه» یا «پیش‌درآمد» یا جز آن نباید در ابتدای مقاله بیاید. فهرست مندرجات در صورتی که پدیدار باشد، بین بخش آغازین و نخستین عنوان بخش قرار می‌گیرد. (البته این تنظیم پیش‌فرض را می‌توان تغییر داد)
از آنجا که ویرایش بخش آغازین در مقاله‌های خیلی بلند می‌تواند دردسرزا باشد (به خاطر اینکه پیوند ویرایش بخش ندارد) می‌توان در بخش ترجیحات، بخش ابزارها، ذیل رابط کاربری، قسمت «افزودن دکمهٔ [ویرایش] در بالای صفحه که با کلیک کردن روی آن می‌توان بخش آغازین صفحه‌ها را ویرایش کرد.» را فعال کرد و ویرایش شناسه را جدا از سایر متن مقاله انجام داد.
مشخص‌کردن زمینه
بخش آغازین باید چکیده‌وار نکات مهمی را که در مقاله به آنها اشاره شده است ذکر کند. این باید به گونه‌ای باشد که در پایان، بخش آغازین به صورت چکیده‌ای از مقاله روی پای خویش بایستد. اهمیت آسان‌فهمی متن در اینجا بیش از بخش‌های دیگر مقاله‌است. باید توجه داشت که اشتیاق کاربر به خواندن تمام مقاله انگیخته شود. (ر.ک. سبک اخباری و سبک چکیده‌گویی). جملهٔ نخست بخش آغازین باید تعریف مختصری از موضوع باشد مگر اینکه به‌تلویح در عنوان مقاله تعریف شده باشد (مثلاً «تاریخِ ...»).
عموماً باید از آوردن اصطلاحات تخصصی در مقدمه پرهیز شود. اگر گریزی از آوردن اصطلاحات نامعمول نیست باید زمینه‌ای برای آنان ارائه داد و خیلی مختصر تعریفشان کرد و به مقالهٔ مربوط پیوندشان داد. زمینهٔ ارائه شده باید به گونه‌ای باشد که انتظار برود اکثر خوانندگان با آن آشنا باشند. مثلاً به جای دادن طول و عرض جغرافیایی یک شهرک بهتر است که گفت که حومهٔ کدام شهر یا از توابع کدام بخش است.
چنان که در راهنمای نوشتن مقالهٔ عالی آمده‌است: پیش‌درآمد «با توصیف روشن موضوع مورد بحث آغاز می‌شود. تا آنجا که موضوع مورد بحث اجازه می‌دهد باید فهم این بخش برای یک غیرمتخصص مقدور باشد. هدف یک دانشنامه این است که دانش بشری را به آسان‌فهم‌ترین وجهی برای بیشترین عدهٔ مردم تدوین کند. وانگهی این نیاز به شرح و توصیفِ روشنِ موضوعِ موردِ بحث دارد تا با خواندن اولین کلمه ناگهان به ژرفناهای گیج‌کنندهٔ بحث افکنده نشویم... بلکه آرام آرام به آن اندر شویم.»
نوشتن پیرامون مفاهیم
هنگام نوشتن بخش آغازین مقاله‌های پیرامون نظرات و مفاهیم (از قبیل «حقیقت») معرفی مبحث به صورت زیر می‌تواند مفید افتد:
- زمینه - توضیح مقوله یا رشته‌ای که مفهوم متعلق به آن است.
- صورت‌بندی - اصطلاح در این زمینهٔ خاص اشاره به چه دارد.
- توضیح - معنای ژرف‌تر و پیش‌زمینه
- مقایسه - رابطه‌اش با موضوعاتی دیگر چیست (اگر نیاز است)
- انتقاد - اگر انتقاد برجسته و قابلی از آن شده‌است ذکر کنید
پیشنهادها
بخش آغازین باید چکیده‌وار بازتابانندهٔ محتویات مقاله در کلیتش باشد. پیشنهادهای زیر در نوشتن پیش‌درآمد بر بسیاری از مقاله‌ها رهگشا توانند بود:
- سعی کنید یک جمله یا گزاره یا حداقل کلمه در رابطه با هر یک از عنوان‌های اصلی مقاله بیاورید.
- ارزش و وزنی که به هریک از نکات می‌دهید در تناسب با ارزش و وزنی باشد که در مقاله به هر یک داده‌اید.
- استدلال مهمی که در بخش‌های آتی ذکر نشده‌است در بخش آغازین هم نباید ذکر شود.
- از نوشتن بندهای طولانی مملو از جزئیات بپرهیزید.
- از آدرس‌دهی به منابع در بخش آغازین خودداری شود. از آنجا که شناسه برآیندی از اصل مقاله است، نباید در آن به منابع ارجاع داد و تمامی آدرس‌دهی‌ها باید در سایر بخش‌ها صورت گیرد.
- از آوردن مطالبی که در متن مقاله به آنها اشاره نشده، در شناسه پرهیز شود.
درازا
درازای مناسب بخش آغازین بستگی به درازای کل مقاله دارد. به عنوان یک توصیهٔ کلی بخش آغازین نباید طولانی‌تر از سه تا چهار بند باشد. مسلماً مقاله‌های خیلی دراز پیرامون موضوعات مهم می‌توانند که پیش‌درآمدهای طولانی‌تری هم داشته باشند. این پیشنهادهای بخصوص مطرح شده‌است:
| < ۱۵٬۰۰۰ نویسه | اندازهٔ متوسط | > ۳۰٬۰۰۰ نویسه |
|---|---|---|
| یک یا دو بند | دو یا سه بند | سه یا چهار بند |
سبک چکیده‌گویی و سبک اخباری می‌توانند به نوشتن مقدمه‌ای مختصر که به عنوان مقاله‌ای استوار به خود هم باشد، مدد رسانند.
جستارهای وابسته
- راهنمایی برای نوشتن مقاله‌هایی بهتر
- ویکی‌شیعه:آسان‌فهمی
- خلاصه‌نویسی